Cognitieve Gedragstherapie: Een Voorbeeld uit de Praktijk

Cognitieve Gedragstherapie (CGT) is een veelgebruikte vorm van psychotherapie die zich richt op de relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag. Het uitgangspunt is dat onze gedachten onze gevoelens en ons gedrag beïnvloeden. Door deze gedachten te identificeren en te veranderen, kunnen we onze gevoelens en ons gedrag positief beïnvloeden. In plaats van alleen te focussen op het verleden, zoals bij sommige andere therapievormen, kijkt CGT naar het hier en nu en naar concrete, meetbare veranderingen. Laten we beginnen met enkele concrete voorbeelden, om vervolgens de theorie achter CGT te ontleden.

Voorbeelden van CGT in de Praktijk

Voorbeeld 1: Angst voor Spreekbeurten

Stel, iemand heeft een intense angst voor spreekbeurten. In CGT zouden we eerst de specifieke gedachten onderzoeken die deze angst triggeren. Misschien denkt de persoon: "Ik zal alles vergeten," "Iedereen zal me uitlachen," of "Ik ben niet goed genoeg." Deze gedachten leiden tot negatieve gevoelens zoals angst, nervositeit en schaamte, en resulteren in vermijdingsgedrag (het spreekbeurt vermijden). In CGT zouden we deze gedachten uitdagen. Is het echt zo waarschijnlijk dat alles vergeten wordt? Zijn alle aanwezigen echt zo kritisch? We zouden samen alternatieve, meer realistische gedachten formuleren, zoals: "Ik heb me goed voorbereid," "Niet iedereen zal me beoordelen," of "Het is oké om fouten te maken." Tegelijkertijd zouden we geleidelijk aan exposure oefeningen doen, beginnend met kleine spreekbeurten in veilige situaties, om de angst te verminderen en zelfvertrouwen op te bouwen.

Voorbeeld 2: Depressie en Negatieve Gedachten

Bij depressie spelen vaak negatieve gedachten over zichzelf, de toekomst en de wereld een grote rol. Iemand kan bijvoorbeeld denken: "Ik ben waardeloos," "Er zal nooit iets beters komen," of "Alles is hopeloos." Deze gedachten leiden tot gevoelens van hulpeloosheid, verdriet en apathie. In CGT zouden we deze gedachten analyseren en uitdagen. Zijn deze gedachten gebaseerd op feiten of op interpretaties? Zijn er alternatieve verklaringen voor de gebeurtenissen? We zouden samen werken aan het ontwikkelen van meer positieve en realistische gedachten en aan het stellen van haalbare doelen, om de gevoelens van hulpeloosheid te verminderen en de motivatie te verhogen.

Voorbeeld 3: Paniekstoornis en Lichamelijke Sensaties

Bij een paniekstoornis ervaren mensen intense angst-aanvallen, vaak gepaard met lichamelijke sensaties zoals hartkloppingen, duizeligheid en kortademigheid. In CGT leren mensen deze lichamelijke sensaties te herkennen en te interpreteren zonder ze als een bedreiging te zien. De focus ligt op het herkennen van de catastrofale gedachten die aan de aanvallen voorafgaan, bijvoorbeeld: "Ik ga dood," "Ik verlies de controle," of "Ik word gek." Door deze gedachten te herstructureren en de lichamelijke sensaties te ontmythologiseren, kan de intensiteit van de paniekaanvallen verminderen.

De Theorie achter Cognitieve Gedragstherapie

CGT is gebaseerd op het cognitieve model, dat stelt dat onze gedachten, gevoelens en gedrag met elkaar verbonden zijn en elkaar wederzijds beïnvloeden. Een negatieve gebeurtenis (bijvoorbeeld een conflict met een collega) leidt tot een bepaalde interpretatie (bijvoorbeeld: "Ik ben incompetent"). Deze interpretatie leidt vervolgens tot negatieve gevoelens (bijvoorbeeld: schaamte en frustratie) en gedrag (bijvoorbeeld: vermijden van contact met de collega). CGT richt zich op het identificeren en veranderen van deze negatieve gedachten en interpretaties, om zo de negatieve gevoelens en het maladaptieve gedrag te verminderen.

Kernprincipes van CGT

Gedachten beïnvloeden gevoelens en gedrag: Onze interpretaties van gebeurtenissen zijn belangrijker dan de gebeurtenissen zelf.
Gedachten kunnen veranderd worden: We zijn niet veroordeeld tot onze negatieve gedachten. We kunnen ze herkennen, analyseren en veranderen.
Gedragsverandering leidt tot verandering in gedachten en gevoelens: Door nieuw gedrag aan te leren, kunnen we onze gedachten en gevoelens beïnvloeden.
Focus op het hier en nu: CGT richt zich op het oplossen van huidige problemen, in plaats van zich te concentreren op het verleden.
Samenwerking tussen therapeut en cliënt: CGT is een actieve en collaboratieve therapievorm, waarbij de cliënt een actieve rol speelt in het therapeutisch proces.

Technieken binnen CGT

CGT maakt gebruik van diverse technieken om negatieve gedachten te identificeren en te veranderen en nieuw gedrag aan te leren. Enkele belangrijke technieken zijn:

Cognitieve herstructurering: Het identificeren en uitdagen van negatieve en onrealistische gedachten.
Gedragsactivatie: Het stimuleren van positieve activiteiten en het verminderen van vermijdingsgedrag.
Exposure therapie: Geleidelijke blootstelling aan angstaanjagende situaties.
Relaxatietechnieken: Technieken om stress en angst te verminderen, zoals progressieve spierontspanning en ademhalingsoefeningen.
Probleemoplossende therapie: Het leren van vaardigheden om problemen effectief aan te pakken.

CGT voor Verschillende Doelgroepen

CGT is een flexibele therapievorm die kan worden aangepast aan verschillende doelgroepen en problemen. De technieken kunnen worden aangepast aan de leeftijd, cognitieve capaciteiten en de specifieke problemen van de cliënt; Voor kinderen en adolescenten wordt de therapie vaak spelenderwijs aangeboden. Voor ouderen wordt rekening gehouden met mogelijke lichamelijke beperkingen en cognitieve veranderingen.

Kritiek op CGT

Ondanks de populariteit en effectiviteit van CGT, zijn er ook kritische kanttekeningen te plaatsen. Sommige critici wijzen op de nadruk op rationeel denken en het minimaliseren van emoties. Anderen vinden dat CGT te weinig aandacht besteedt aan de sociale en culturele context van psychische problemen. Het is belangrijk om te benadrukken dat CGT geen wondermiddel is en niet voor iedereen even geschikt is.

Conclusie

Cognitieve Gedragstherapie is een evidence-based therapievorm die effectief kan zijn bij een breed scala aan psychische problemen. Door de focus op de relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag, biedt CGT concrete tools en technieken om negatieve patronen te doorbreken en positieve veranderingen te bewerkstelligen. Hoewel er kritische kanttekeningen zijn, blijft CGT een waardevolle en veelgebruikte therapievorm die voor veel mensen een positief verschil kan maken.

Labels: #Cognitieve #Gedragstherapie